Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2017

Η περίπτωση του υγρότοπου Λιβάδι-Κολοβρέχτης

Κείμενο του συμπολίτη μας δικηγόρου και ενεργού πολίτη Δημήτρη Σουφλέρη για την περίπτωση του Κολοβρέχτη.


από την ιστοσελίδα περιβάλλον και πολιτική
Δημοσιεύω το πιο κάτω κείμενο μου. Είναι από το 2010. Τα πράγματα στην περιοχή όχι μόνο δεν έχουν βελτιωθεί αλλά αντιθέτως έχουν χειροτερεύσει πολυποίκιλα. Το τελευταίο δίμηνο 4 πυρκαγιές ξέσπασαν μέσα στην προστατευόμενη περιοχή. Στο παρελθόν έχουν υπάρξει άνθρωποι και ομάδες που έχουν κάνει προσπάθειες για την προστασία του τόπου και ανάδειξη του θέματος. Το ίδιο συμβαίνει και αυτές τις μέρες. Ως συνδρομή και για ενημέρωση ευρύτερη, αφού κατά βάθος δεν υπάρχει γνώση και ευαισθησία στη τοπική κοινωνία, αναρτώ το παρόν. Το Δίκτυο Πολιτών και Οργανώσεων για το Περιβάλλον που κάποια χρόνια πριν δραστηριοποιήθηκε για κάποια περίοδο στην Εύβοια είχε προχωρήσει σε κάποιες ενέργειες και είχε υπάρξει ενόχληση αυτοδιοικητικών φορέων εξ αυτού του λόγου. Φαίνεται όμως ότι διαχρονικά υπάρχουν λίγοι φίλοι και γνωστοί που αγωνίζονται για τον σημαντικό και τόσο κοντινό αυτό υγροβιότοπο. Εύχομαι να επιτύχουν κάτι στην τωρινή φάση του αγώνα τους]

Η περίπτωση του υγρότοπου Λιβάδι-Κολοβρέχτης

Πρόκειται για έναν μικρό υγρότοπο που βρίσκεται 12 χλμ βόρεια της Χαλκίδας, στα όρια των δήμων Ψαχνών και Νέας Αρτάκης. Η δυτική του πλευρά βρέχεται από τον Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο. Το όνομά του το έχει πάρει από τον ποταμό που τον διασχίζει και χύνεται στον Β. Ευβοϊκό κόλπο. Η περιοχή έχει ιδιαίτερη φυσική, οικολογική, αισθητική κλπ αξία (βλ. εικ.1). Ο υγρότοπος είναι προστατευόμενος από το Π.Δ. 642/1-8-1989 (ΦΕΚ 642/9 Οκτ 1989).
%ce%b4%ce%af%cf%81%cf%86%cf%85
εικ.1. Άποψη του υγρότοπου προς τα Ανατολικά. Στο βάθος η Δίρφυ.
Στον υδροβιότοπο που υπάρχει στην περιοχή φωλιάζουν, ξεκουράζονται και ανεφοδιάζονται μερικά από σπάνια είδη πουλιών, ακόμη και παγκοσμίως, όπως ερωδιοί, χαλκόκοτες, λιβαδόκιρκοι, μαυρογλάρονα, βαλτόκιρκοι, καλαμοτσικνάδες, αλκυόνες κα. Μερικά εξ αυτών ανήκουν στα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη. Στον βιότοπο έχουν καταμετρηθεί από 49-56 (διαφορετικά στοιχεία σε διάφορες μελέτες) είδη προστατευόμενων πουλιών. Επίσης δεκάδες μεταναστευτικών (βλ. εικ. 2).
%ce%ba%cf%89%ce%bb%ce%bf%ce%b2%cf%81%ce%ad%cf%87%cf%84%ce%b7%cf%82-%cf%80%ce%bf%cf%85%ce%bb%ce%b9%ce%ac
εικ. 2.
Επίσης υπάρχουν πέραν των πτηνών βάτραχοι, νεροχελώνες, νερόφιδα κα. Και στην χλωρίδα του υγρότοπου υπάρχουν πολλά και αξιόλογα είδη.
Ο υδροβιότοπος αυτός είναι ένα αξιολογότατο ενδιαίτημα για πολλά είδη ζώων και κυρίως πουλιών. Η σημασία του θα μπορούσε να ειπωθεί είναι αντιστρόφως ανάλογη του μεγέθους του. Επιπλέον στην πραγματικότητα αποτελεί μέρος, ένα κρίκο, σε μια αλυσίδα-δίκτυο υγροβιότοπων που απλώνονται κατά μήκος του νησιού της Εύβοιας. Αυτοί ξεκινούν από την Ιστιαία (Μικρό και Μεγάλο Λιβάρι) και προχωρούν μέχρι το νότιο μέρος του νησιού, στην Κάρυστο, με ενδιάμεσους σταθμούς βόρεια και νότια της Χαλκίδας (Κολοβρέχτης, Αλυκές Δροσιάς και Αλυκές Ν. Λαμψάκου), νοτιότερα φυσική λίμνη του Δύστου κλπ.
Εάν τα πράγματα ήταν μόνο έτσι όπως αναφέρεται πιο πάνω θα ήταν πολύ καλά. Πολύ καλά για να αποτελούν μέρος της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Και βέβαια δεν είναι έτσι. Η πραγματικότητα του συγκεκριμένου υγρότοπου είναι κακή και ορισμένως φαίνεται και απελπιστική.
Αρχικά θα πρέπει να επισημανθεί ότι δυστυχώς τον υγρότοπο τέμνει η εθνική οδός Χαλκίδος-Β. Ευβοίας (επαρχιακό μεν δίκτυο, αρκετού όμως πλάτους και με μεγάλη κυκλοφοριακή φόρτιση). Έτσι ο υγρότοπος χωρίζεται σε δύο τμήματα, το δυτικό προς την θάλασσα και το ανατολικό προς το εσωτερικό του νησιού. Τα δύο τμήματα επικοινωνούν με τον ομώνυμο ποταμό που διέρχεται δια μέσω του υγρότοπου και με κάποια κανάλια.
Από το 1980 και μετά άρχισε μία μείωση των τρεχούμενων νερών και περιμετρική αργή συρρίκνωση του υγρότοπου. Η θάλασσα που μέχρι τότε χρησιμοποιείτο για μπάνια από κατοίκους της περιοχής άρχισε σιγά-σιγά να λασπώνει και έτσι οι λουόμενοι να μειώνονται. Μέχρι τότε η περιοχή και η θάλασσά της θεωρούντο σχεδόν παρθένα και ανεξερεύνητα μέρη, παρά την εγγύτητα τους σε μεγάλο αστικό κέντρο.
Το 1999 άρχισαν να εμφανίζονται μαγαζιά και σπίτια κυρίως στο προς την θάλασσα μέτωπο του υγρότοπου. Το 2000 μετά από ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ξηρασίας (μία από τις πολύ κακές τελευταίες χρονιές για όλη την Ελλάδα) κάποιοι βάζουν φωτιά. Μεγάλη έκταση καίγεται ολοσχερώς. Σε όλη την τελευταία δεκαετία γίνεται εκτεταμένη ρύπανση του υγρότοπου με εναπόθεση σκουπιδιών σε πάρα πολλά σημεία του. Κοντά του και στην θαλάσσια περιοχή στα δυτικά του εκρέουν οι βιολογικοί καθαρισμοί παρακείμενων δήμων. Η ποιότητα της επεξεργασίας των λυμάτων είναι πολύ αμφισβητούμενη και οι οικείες δημοτικές αρχές δεν δίνουν στοιχεία για αυτούς.
Ταυτοχρόνως ασκούνται έντονες πιέσεις από αγρότες της περιοχής. Με την βοήθεια και της ξηρασίας που για πολλά έτη παρουσιάστηκε, μεγάλες εκτάσεις περιμετρικά αλλά ακόμη και εσωτερικά του υγροβιότοπου χρησιμοποιούνται για καλλιέργεια (λόγω της φυσικής αποξήρανσης). Οι αγρότες μάλιστα υποστηρίζουν ότι έχουν τίτλους για την περιοχή (πράγμα μάλλον ανυπόστατο) και καλλιεργούν με ένταση και χρησιμοποιώντας όλα τα γνωστά και όχι ιδιαίτερα ωφέλιμα για το περιβάλλον μέσα (φυτοφάρμακα και χημικά λιπάσματα, οργώματα κλπ).
Ακολουθούν και άλλες πράξεις παρεμβάσεων και καταστροφών: καύση και εκχέρσωση του υπάρχοντος καλαμιώνα, κοπή δένδρων και άλλων ειδών της αυτοφυούς βλάστησης σε δεκάδες στρέμματα, όργωμα και άλλων σημείων για να χρησιμοποιηθούν για μελλοντική καλλιέργεια. Επιπλέον και από τα χειρότερα: ανοίγονται καινούργια κανάλια στραγγιστικά και κάποια που υπάρχουν από παλαιότερα χρόνια εκβαθύνονται (εικ.3). Σε σημεία της παραλίας της περιοχής καίγονται τοξικά υλικά όπως καλώδια και επίσης γίνεται μία διάσπαρτη απόρριψη χημικών και τοξικών υλικών όπως λάδια αυτοκινήτων, ηλεκτρονικές και ηλεκτρικές συσκευές κα. Ακόμη σε κανάλια πολλές φορές καταλήγουν νεκρά ζώα (γουρούνια κα, στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν πολλές μονάδες εκτροφής ζώων).
%ce%ba%cf%89%ce%bb%ce%bf%ce%b2%cf%81%ce%ad%cf%87%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%bd%ce%ac%ce%bb%ce%b9
εικ. 3. Ένα από τα πρόσφατα κανάλια που διανοίχθηκαν
(πηγή: Σερβιτόρος της Εύβοιας)
Τέλος φαίνεται επειδή οι γνωστοί – άγνωστοι καταπατητές και καταστροφείς της περιοχής δεν είχαν μείνει ικανοποιημένοι από όλα τα προηγούμενα κατασκευάστηκε ένας νέος δρόμος εντός του πυρήνα του υγροβιότοπου. Ο δρόμος αυτός μήκους 2000 μέτρων έκοψε τον Κολοβρέχτη στην μέση. Πέραν της προφανούς καταστροφικής του ύπαρξης, ολέθριος ήταν και ο τρόπος κατασκευής του: χρησιμοποιήθηκαν μεταλλευτικά κατάλοιπα της εξορυκτικής δραστηριότητος της ΛΑΡΚΟ. Το υλικό αυτό κυρίως είναι οξείδια και σύμπλοκα βαρέων μετάλλων, περιέχον μεγάλες ποσότητες νικελίου, καδμίου και χρωμίου.
Τι έχει μείνει από τον κατά τ΄αλλα   προστατευόμενο υγρότοπο; Κατά πόσον μπορεί να συνεχίσει να είναι ενδιαίτημα όλων αυτών των οργανισμών, όλων αυτών των πουλιών που κάποτε τον κατοικούσαν και χρησιμοποιούσαν; Κατά πόσον μπορεί να χρησιμοποιείται από τον τοπικό πληθυσμό ή από επισκέπτες για δραστηριότητες απλές όπως ένας περίπατος, μπάνιο στην θάλασσα, παρατήρηση πουλιών (bird watching) η απλά για να μπορεί να ξεκουραστεί κανείς μέσα σε μία θεωρητικά προστατευόμενη περιοχή πλούσιου οικοσυστημικά και αισθητικά περιβάλλοντος;
Οι απαντήσεις στα προηγούμενα είναι πολύ δυσάρεστες. Ως προς την διαμόρφωση του τοπίου και την αισθητική του τόπου μόνο οι λέξεις αίσχος και θλίψη μπορούν να περιγράψουν την κατάσταση. Γιαυτό άλλωστε και κανείς δεν επισκέπτεται τον τόπο για να χαρεί την ομορφιά του και πλέον είναι σχεδόν δεκαετίες που έχουν εξαφανισθεί και οι κολυμβητές. Η αισθητική απαξίωση και αλλοίωση είναι τόση που έχει γυρίσει σαν μπούμεραγκ κατά των οικοπεδοφάγων: έχει σταματήσει σε μεγάλο βαθμό η οικιστική παρέμβαση στο θαλάσσιο μέτωπο, είτε για κατοικίες (εξοχικές) είτε για καταστήματα (ταβέρνες) αφού τίποτε δεν μπορεί να χαρεί κανείς (καθαρός αέρας, ανόθευτο φυσικό περιβάλλον, εγγύτητα στην θάλασσα κλπ).
Η κατάτμηση του Κολοβέχτη από τον εθνικό δρόμο τον χωρίζει με τρόπο τραγικό ιδίως για τα χερσαία ζώα (βλ. εικ. 4). Μικρά θηλαστικά και ερπετά με δυσκολία μπορούν να τον διασχίσουν και να επιβιώσουν. Ο νέος δρόμος που διανοίχθηκε εντός του πυρήνα δημιουργεί νέα κατατμημένα τμήματα του ενδιαιτήματος της περιοχής. Τις κατατμήσεις αυτές επιτείνουν και τα στραγγιστικά κανάλια που έχουν διανοιχθεί. Αυτά με σαφώς λιγότερο επιζήμιες συνέπειες από ότι οι δρόμοι. Η μείωση των εδαφών που ανήκουν στον υγρότοπο και η υποκλοπή τους από την γεωργική καλλιέργεια έχουν μειώσει σε πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό την έκταση του συνολικού ενδιαιτήματος.
%ce%ba%cf%89%ce%bb%ce%bf%ce%b2%cf%81%ce%ad%cf%87%cf%84%ce%b7%cf%82-%cf%87%ce%b5%ce%bb%cf%8e%ce%bd%ce%b1
εικ. 4. Χελώνα που σκοτώθηκε στην προσπάθεια διέλευσης του δρόμου (πηγή: http://kolobrexths.pblogs.gr/2008/04/h-helwna-den-ta-katafere.html )
Τα παρατηρούμενα στην περιοχή πτηνά έχουν μειωθεί. Είναι λιγότερα σε αριθμό ειδών, οι πληθυσμοί είτε μεταναστευτικών είτε μόνιμης παρουσίας ειδών έχουν μικρύνει. Ακόμη έχει μειωθεί ο χρόνος παραμονής των μεταναστευτικών.
Η σημαντική αξία του υγρότοπου έχει αναγνωρισθεί τόσο από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (από το 2000) όσο και από τον Συνήγορο του Πολίτη. Και οι δύο αυτοί φορείς έχουν κάνει προσπάθεια ανάδειξης και διόρθωσης των προβλημάτων με επανειλημμένες παρεμβάσεις τους. Δυστυχώς τα μέχρι τώρα αποτελέσματα και η εξέλιξη του σημαντικού αυτού βιοτόπου είναι αρνητική και δυσοίωνη για το μέλλον.
Βιβλιογραφία και Δικτυογραφία:
·                  1) ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, Προγράμματα Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης, 397 – ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ, ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ & ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ, 2009, Πετράκης.
·                  2) Σερβιτόρος της Εύβοιας, http://www.servitoros.gr/index.php
·                  3) Περιοδικό ΕΡΩΔΙΟΣ, τ.1, Απρίλης 1992
·                  4) Περιοδικό Παρρησία, τ.1, Άνοιξη 1999
[το κείμενο προέρχεται από εργασία μου στο ΕΚΠΑ:
Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ, ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ-(l397) -Εξέταση 4η – Ιαν. 2010 – Θέμα 2: «Εντοπίστε και περιγράψτε μια πραγματική περίπτωση κατακερματισμού ενός ενδιαιτήματος από την ελληνική πραγματικότητα. Αναφερθείτε στον ρόλο που διαδραμάτισε ο κατακερματισμός αναφορικά με τη διαμόρφωση του τοπίου και την επιβίωση των ειδών»]

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου