Στρατηγικές νομικές αγωγές ενάντια στη συμμετοχή του κοινού (SLAPP)

Κείμενο της Βάνας Σφακιανάκη για την πρακτική εταιρειών να ασκούν στρατηγικές νομικές αγωγές ενάντια στη συμμετοχή του κοινού (SLAPP) σε βάρος πολιτών, δημοσιογράφων και θεσμών που ζητούν απρόσκοπτη πληροφόρηση για περιβαλλοντικά ζητήματα 

Ενώ επισήμως οι πολίτες καλούνται να συμμετέχουν στα κοινά, ο χώρος συμμετοχής τους γίνεται όλο και  πιο προσχηματικός, όλο και πιο στενός . Ταυτόχρονα λειτουργεί ένας παράλληλος χώρος, που επιτρέπει τη συμμετοχή μόνο αντιπροσώπων από φορείς που ασπάζονται τις ίδιες πολιτικές προτεραιότητες με αυτούς που χαράσσουν τη στρατηγική για τα θέματα δημόσιας συζήτησης.

Οι συμφωνούντες έχουν πρόσβαση σε περισσότερη πληροφόρηση αλλά και δυνατότητα συνδιαμόρφωσης των στρατηγικών εν τη γενέσει τους, ανάλογα βέβαια με το πόσο ψηλά βρίσκονται στην πυραμίδα λήψης των αποφάσεων. Οι διαφωνούντες, όσο διαμορφώνονται οι στρατηγικές επιλογές, μένουν σκόπιμα στο σκοτάδι  και στη συνέχεια έχουν ελλειπή πληροφόρηση. Κατευθύνονται έτσι να τοποθετηθούν μόνο στο πεδίο της διαχείρισης προειλημμένων αποφάσεων.
Οι διαφωνίες τους απαντώνται –αν απαντηθούν- με επιχειρηματολογία που βασίζεται στο τετελεσμένο του πρώτου επιπέδου λήψης των αποφάσεων, για το οποίο ουδέποτε ενημερώθηκαν. Όταν οι διαμαρτυρίες απεικονίζουν βαθιές πολιτικές διαφωνίες, χαρακτηρίζονται άκαιρες, ανεδαφικές, περιθωριακές, ακόμα και γραφικές!

Από την άμυνα στην επίθεση! 

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας και από παλιότερα σε άλλες χώρες, η αμυντική στάση του πολιτικού συστήματος εξελίσσεται σε επιθετική. Αυτό γίνεται με την πρακτική άσκησης  «στρατηγικών αγωγών κατά της συμμετοχής του κοινού». Ο όρος αυτός, που αποτελεί απόδοση του αγγλικού Strategic lawsuits against public participation (SLAPP), «αναφέρεται στις αγωγές που κατατίθενται από κάποιο ισχυρό πρόσωπο ή οργανισμό (για παράδειγμα μια επιχείρηση ή έναν υψηλά ιστάμενο αξιωματούχο) ενάντια σε μη κυβερνητικά πρόσωπα ή οργανισμούς, που εκφράζουν κριτική απέναντί τους, σχετικά με κάποιο ζήτημα κοινωνικού ή πολιτικού ενδιαφέροντος. Σκοπός τέτοιων αγωγών δεν είναι να κερδηθεί η δικαστική υπόθεση, αλλά ο εκφοβισμός όσων ασκούν κριτική μέσω της ηθικής και οικονομικής εξουθένωσής τους. Ο όρος προέρχεται από τον καθηγητή George W. Pring και την καθηγήτρια Penelope Canan που παρατήρησαν το 1989, μια μεγάλη αύξηση στις αγωγές που ασκούνταν με σκοπό την αποσιώπηση δημόσιας κριτικής. Σύμφωνα με τον George W. Pring, σκοπός των SLAPP είναι: «να σταματήσουν τους πολίτες από το να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα ή να τους τιμωρήσει που το έκαναν. Οι αγωγές SLAPP στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα: ότι υπάρχει “τίμημα” για την ανοικτή πολιτική έκφραση. Σε τέτοιες αγωγές, ο ενάγων χρησιμοποιεί κυρίως την κατηγορία της δυσφήμισης… Γενικά, ο ενάγων γνωρίζει εξαρχής ότι οι κατηγορίες είναι αβάσιμες ή υπερβολικές αλλά ακόμα κι αν το δικαστήριο απορρίψει τις κατηγορίες, η μεγάλη διάρκεια της διαμάχης μπορεί να έχει πολύ μεγάλο οικονομικό κόστος για τον ενάγοντα ή να προκαλέσει βλάβη στη φήμη του. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό στοιχείο των SLAPP, είναι η διαφορά ισχύος και πόρων μεταξύ ενάγοντος και εναγομένου. Πράξεις που χρησιμοποιούνται ως αφορμές για κατάθεση τέτοιων αγωγών είναι οι δημόσιες ομιλίες πολιτών, οι δημόσιες διαμαρτυρίες, η δημοσίευση κριτικής ή κάποιου σχόλιου σε blogs, αναφορά ανάρμοστης συμπεριφοράς αξιωματούχων, αναφορά παραβίασης περιβαλλοντικών νομοθεσιών ή συγκέντρωση υπογραφών για κάποιο αίτημα.» [1]

Τα παραδείγματα της άγριας καταστολής μέσα από μηνύσεις και αγωγές είναι πολλά. Πολίτες και συλλογικότητες στην Άνδρο, την Κεφαλονιά, τα Άγραφα, τη Μάνη και πιο παλιά στην Κρήτη,  έχουν αντιμετωπίσει τέτοιες διώξεις από ενεργειακές εταιρείες λόγω των κινητοποιήσεών τους. Στην Τήνο η «Ενεργειακή Κυκλάδων» ζήτησε από 100 Τηνιακούς, εκτός από χρηματική αποζημίωση 328.000 ευρώ για διαφυγόντα κέρδη και ηθική βλάβη, την επιβολή ποινής φυλάκισης ενός έτους αν συμμετάσχουν σε διαμαρτυρία εναντίον της στο μέλλον. Ο όμιλος «ΟΝΕΧ», που διαχειρίζεται το ναυπηγείο της Σύρου κατέθεσε τρεις αγωγές κατά του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντας Σύρου (ΠΠΠΣ), ζητώντας ως αποζημίωση για συκοφαντική δυσφήμιση, διαφυγόντα κέρδη και ηθική βλάβη, το εξωφρενικό ποσό των 3 εκ. ευρώ, απλά και μόνο επειδή το ΠΠΠΣ ζήτησε ελέγχους για τη θαλάσσια και ατμοσφαιρική ρύπανση.

Διώξεις σε Δημάρχους, δημοσιογράφους και ΜΜΕ

Μετά από τις πολυάριθμες διώξεις κατοίκων της Χαλκιδικής για τις κινητοποιήσεις τους κατά της εξόρυξης χρυσού, πρόσφατα κατατέθηκε αγωγή από υψηλόβαθμο στέλεχος της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός», με την οποία απαιτεί αποζημίωση 100.000 ευρώ για ρεπορτάζ της δημοσιογράφου Σταυρούλας Πουλημένη και τον ιστότοπο alterthess της Θεσσαλονίκης, υποστηρίζοντας ότι το ρεπορτάζ της [2] συνιστά παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων χωρίς τη συναίνεσή του, ότι προσβάλλει βάναυσα την προσωπικότητά του, ότι του προξένησε ψυχική ταραχή και ψυχικό άλγος και ότι υπέστη ηθική βλάβη. Η αγωγή θα εκδικαστεί στις 3 Μαρτίου. Η διεθνής δημοσιογραφική Ένωση (IPI) έχει εκδώσει ανακοίνωση με τίτλο «Ελλάδα: Στέλεχος μεταλλευτικής εταιρείας χτυπά ανεξάρτητο μέσο με αγωγή SLAPP». [3]

Η εταιρεία «WRE ΕΛΛΑΣ» έχει καταθέσει αγωγή κατά του δημοσιογράφου Τάσου Σαραντή και της «Εφημερίδας των Συντακτών» απαιτώντας αποζημίωση 225.000 ευρώ από τον ίδιο και την εφημερίδα. Η εταιρεία κατηγορεί τον δημοσιογράφο για δήθεν «δημοσίευση ψευδών, συκοφαντικών και προσβλητικών για την εταιρεία ισχυρισμών (…) στο πλαίσιο ενός γενικότερου ενορχηστρωμένου σχεδίου», και αξιώνει 1.000 ευρώ για κάθε επιπλέον αναφορά στο πρόσωπό της και προσωρινή κράτηση 12 μηνών στο δημοσιογράφο και στον πρόεδρο του Δ.Σ. της εταιρείας που εκδίδει την εφημερίδα, ως μέσο εκτέλεσης της απόφασης που θα εκδοθεί. Το ρεπορτάζ του Τάσου Σαραντή [4] αναφέρεται  σε μπαράζ μηνύσεων και αγωγών από την εταιρεία εναντίον του δημάρχου και ολόκληρου του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Μονεμβασίας, φυσικών προσώπων, της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών συλλόγων και δύο ραδιοφωνικών σταθμών, επειδή αντιτίθενται και καταθέτουν προσφυγές ακύρωσης της επένδυσής της, αιολικό σταθμό στα Κουλέντια του Δήμου Μονεμβασίας.

Ένα κύμα συμπαράστασης είναι σε εξέλιξη και κάλεσμα σε συγκέντρωση στα δικαστήρια της Ευελπίδων στις 10 Φεβρουαρίου όπου εκδικάζεται η αγωγή.

 

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Δρόμος της Αριστεράς», φύλλο 575,
29 Ιανουαρίου 2022.

Το μπλογκ της ΒάναςΣφακιανάκη